Online εργαστήρια

για την αρχαία ελληνική φιλοσοφία και την πρόσληψη της αρχαίας κινεζικής φιλοσοφίας στη Δύση
Μάρτιος-Νοέμβριος 2023

Σοφιστές, Ρητορική και Φιλοσοφία

Χλόη Μπάλλα (Πανεπιστήμιο Κρήτης)

Περίληψη
Στην εισήγησή της η ομιλήτρια αναφέρεται στη διάκριση σοφιστικής-ρητορικής-φιλοσοφίας. Όπως επισημαίνει, το τι είναι «φιλοσοφία» και ποιος την ασκεί δεν είναι σαφές στην εποχή του Σωκράτη και του Πλάτωνα. Η κατασκευή της διάκρισης και διαμάχης φιλοσοφίας-ρητορικής-σοφιστικής ανήκει στον Πλάτωνα και σε αυτήν σημαντικό ρόλο παίζει η απολογητική στρατηγική του σε σχέση με τον Σωκράτη, η οποία περιλαμβάνει μια ανάγνωση της αριστοφανικής κωμωδίας που αναγνωρίζει μια σύνδεση του Σωκράτη με τον Αρχέλαο για το θέμα του νόμου και της φύσης. Ουσιαστικά, σύμφωνα με την ομιλήτρια, είναι σημαντικό για τον Πλάτωνα να κατασκευάσει ένα προ-φιλοσοφικό μοντέλο για τον Σωκράτη που να τον αποσυνδέει από τους σοφιστές, χωρίς αυτό να συνεπάγεται ότι ο Σωκράτης πληροί τα κριτήρια του «φιλόσοφου» όπως ορίζονται από τον Πλάτωνα.

Ομιλήτρια
Η Χλόη Μπάλλα είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια αρχαίας φιλοσοφίας στο Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης. Στα ερευνητικά της ενδιαφέροντα συμπεριλαμβάνονται η αρχαία ελληνική φιλοσοφία (Πλάτων, Αριστοτέλης) και η σοφιστική, καθώς και οι ιατρικοί συγγραφείς.

Λέξεις-κλειδιά
Ξενοφών | Πλάτων | Ισοκράτης | Σωκράτης | Σοφιστές | Αριστοτέλης | Θαλής | Κικέρων | Αρχέλαος | Αναξαγόρας | Αριστοφάνης | Διογένης Λαέρτιος | Καλλικλής | Πρωταγόρας | Περικλής | Φαίδων | Πολιτεία | Νεφέλες| Όρνιθες | φιλοσοφία | ρητορική | ευβουλία | ορθοέπεια | αντιλογία | εμπειρία

Το κείμενο του Εργαστηρίου

Θέματα συζήτησης
  • Τελικά, ποιος είναι ο Σωκράτης; Ο πλατωνικός και ο ξενοφώντειος Σωκράτης διαφέρουν από τον πραγματικό Σωκράτη;
  • Ποιοι και με ποιον τρόπο συνέβαλαν στην κατασκευή του «φιλοσόφου» Σωκράτη;
  • Οι πλατωνικοί διάλογοι υπονοούν ότι δεν υπήρξε φιλοσοφία πριν από τον Πλάτωνα και ότι ο Σωκράτης ήταν ένας σοφιστής με καλές προθέσεις, μεταξύ σοφιστικής και πλατωνικής παράδοσης.
  • Ο Σωκράτης είναι περσόνα πολύ πιο σύνθετη από αυτήν που παρουσιάζει ο Πλάτωνας, και η πρόσληψή του πρέπει να περιλαμβάνει τον Ξενοφώντα, τον Αριστοφάνη κ.ά. Χρειάζεται να ξεφύγουμε από την εικόνα που διαμόρφωσε ο Πλάτωνας για τον Σωκράτη.
  • Ο Σωκράτης ήταν και φυσικός φιλόσοφος;
  • Ποια είναι η σχέση των σοφιστών με τους ρήτορες και τους φιλοσόφους;
  • Τελικά, ο Σωκράτης είναι σοφιστής και όχι φιλόσοφος; Σε ποια κατηγορία τον κατέτασσαν οι Αθηναίοι του 5ου αι. π.Χ. και με ποιο κριτήριο;
  • Τη σοφιστική διάκριση νόμῳ-φύσει την κληροδοτεί ο Δημόκριτος;
  • Το δίπολο νόμῳ-φύσει ώθησε τους Αθηναίους να ταυτίσουν τον Σωκράτη με τους Σοφιστές;
Συμμετέχοντες/ουσες
  • Π. Γκολίτσης
  • Π. Θανασάς
  • Α. Καλατζής
  • Δ. Κόκορης
  • Σ. Κουλουμέντας
  • Γκ. Μαγγίνη
  • Γ. Πίσσης
  • Γ. Στείρης